บทละครพูดเรื่องเห็นแก่ลูก เป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นบทละครพูดขนาดสั้นที่แสดงถึงความรักอันยิ่งใหญ่ของบุพการีที่มีต่อบุตร อันเป็นคุณธรรมที่เป็นสากลซึ่งเป็นสิ่งที่มีอยู่ในมนุษย์

ผู้แต่ง : พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงใช้นามแฝงว่าพระขรรค์เพชร พระองค์ทรงผูกเรื่องและทรงเรียบเรียงเอง

รูปแบบ : เรื่องเห็นแก่ลูกแต่งเป็นบทละครพูด เป็นเรื่องขนาดสั้น มี 1 องค์

ลักษณะการแต่ง

         รัชกาลที่6 ทรงผูกเรื่องอย่างรัดกุมและดำเนินเรื่องโดยใช้บทสนทนาของตัวละครโต้ตอบกัน ทำให้ทราบเรื่องราวที่ดำเนินไป และทราบเบื้องหลังของตัวละครแต่ละตัว นอกจากนี้ ยังทรงบรรยายกริยาท่าทางของตัวละครแต่ละตัวไว้ในวงเล็บ เพื่อช่วยให้นักแสดง แสดงตามบทได้สะดวกและสมบทบาทยิ่งขึ้น ภาษาที่ใช้ในบทละครนี้ ใช้คำพูดง่ายๆแต่ให้ความหมายคมคายลึกซึ้ง แม้ว่าบางคำที่มีใช้ในอดีตสมัย 80-90ปีก่อนแต่ไม่มีใช้ในปัจจุบัน ผู้อ่านก็ยังพอเดาความหมายได้

นายล้ำไปหาพระยาภักดีนฤนาถที่บ้าน แต่ขณะนั้นพระยาภักดีนฤนาถยังไม่กลับจากที่ทำงาน นายล้ำจึงได้เจอกับ ‘อ้ายคำ’ คนใช้ของบ้านพระยาภักดีนฤนาถ นายล้ำตัดสินใจนั่งรอจนกว่าพระยาภักดีนฤนาถจะกลับ อ้ายคำก็เฝ้านายล้ำอยู่ไม่ไปไหน เพราะการแต่งกายและลักษณะหน้าตาของนายล้ำนั้นดูไม่น่าไว้ใจ อ้ายคำก็กลัวว่าจะเป็นโจร

จนกระทั่งพระยาภักดีนฤนาถกลับมาถึงบ้าน นายล้ำจึงกล่าวทักทายพระยาภักดีนฤนาถ แต่ด้วยความที่ไม่ได้พบกันนานและนายล้ำก็เปลี่ยนไปมาก พระยาภักดีนฤนาถจึงต้องใช้เวลาสักพักกว่าจะจำนายล้ำได้ จากนั้นทั้งสองจึงพูดคุยถามไถ่ความเป็นอยู่กันและกัน

นายล้ำเล่าถึงชีวิตของตนหลังออกจากคุกจนต้องหนีไปอยู่ที่เมืองพิษณุโลกเพราะไม่กล้าสู้หน้าใคร นายล้ำต้องการงานใหม่ที่สบายและได้ผลกำไรดี ในช่วงแรกนายล้ำพยายามหางานตำแหน่งเสมียนบาญชี (พนักงานบัญชี) แต่ก็ไม่มีใครรับ นายล้ำจึงหันไปทำการค้าขายฝิ่นกับจีนกิมและจีนเง็ก เกือบโดนจับแต่ก็รอดมาได้เพราะได้หมอความ (ทนายความ) ฝีมือดีช่วยแก้ต่างให้

พระยาภักดีนฤนาถจึงถามนายล้ำว่าที่มาหาถึงบ้านนั้นต้องการอะไร นายล้ำที่หมดหนทางทำกิน และได้ข่าวว่าแม่ลออ ลูกสาวแท้ ๆ ของตนกำลังจะแต่งงานกับลูกเศรษฐี จึงตั้งใจมาหาแม่ลออเพื่อเปิดเผยความจริงว่าตนเป็นพ่อและหวังให้แม่ลออเลี้ยงดู แต่พระยาภักดีนฤนาถก็ไม่เต็มใจให้นายล้ำพบกับแม่ลออ เกิดการโต้เถียงกันขึ้นมาใหญ่โต นายล้ำตัดพ้อว่าตนไม่ใช่ผู้เดียวที่เคยทำผิดพลาด พร้อมประชดว่าพระยาภักดีนฤนาถไม่เคยติดคุก คงไม่เข้าใจความลำบากนี้ คนที่เคยมีประวัติไม่ดี ทำดีไปก็ไม่มีใครสนใจ สู้ประพฤติชั่วไปเลยยังจะดีเสียกว่า พร้อมบอกว่าอยากเห็นหน้าแม่ลออ และต้องการมาช่วยงานแต่งงานที่จะถึงนี้ด้วย แต่พระยาภักดีนฤนาถไม่อยากให้แม่ลออมาคบค้าสมาคมกับคนมีมลทินอย่างนายล้ำ พร้อมโต้กลับไปว่าแม่ลออนั้นใช่ลูกของนายล้ำจริง ๆ หรือ เพราะนายล้ำเองก็ติดคุก ไม่ได้เลี้ยงดูแม่ลออตั้งแต่ยังเล็ก แม่ลออเองก็เคยเห็นนายล้ำแค่ในรูปถ่าย และก่อนแม่นวล (เมียของนายล้ำ ซึ่งเป็นแม่ของแม่ลออ) จะตาย แม่นวลก็ฝากฝังแม่ลออไว้กับพระยาภักดีนฤนาถ พระยาภักดีนฤนาถเองก็รักและเลี้ยงดูแม่ลออเหมือนลูกแท้ ๆ มาตลอด และบอกว่าพ่อที่แท้จริงของแม่ลออนั้นเสียชีวิตไปแล้ว นายล้ำรู้ตัวว่าตนบกพร่องในหน้าที่ของพ่อจึงอยากจะขอโอกาสอีกครั้ง แต่พระยาภักดีนฤนาถก็เห็นว่าสายไปเสียแล้ว และรู้ทันว่านายล้ำต้องการเงิน พระยาภักดีนฤนาถจึงเสนอเงินให้นายล้ำพร้อมขอให้กลับไปเสีย แต่นายล้ำก็ไม่ยอมเพราะเห็นว่าเงินนี้ใช้เดี๋ยวเดียวก็หมด ไม่ยั่งยืนเท่าการอยู่ให้แม่ลออเลี้ยงดูปูเสื่อ พระยาภักดีนฤนาถจึงเริ่มโกรธจึงไล่นายล้ำให้ออกจากบ้านไปซะ ยิ่งนายล้ำหัวเราะเยาะก็ยิ่งยั่วให้พระยาภักดีนฤนาถโมโหจนหยิบแส้มาไล่ฟาดนายล้ำ

ขณะที่เหตุการณ์กำลังวุ่นวาย แม่ลออก็กลับมาถึงบ้านพอดี เมื่อเห็นคนแปลกหน้าอยู่ในบ้าน แม่ลออจึงถามพระยาภักดีนฤนาถว่านายล้ำเป็นใคร พระยาภักดีนฤนาถจึงตอบว่านายล้ำเป็นเพื่อนเก่า เคยเห็นแม่ลออตั้งแต่ยังเล็ก ๆ และรู้จักแม่นวลเป็นอย่างดี เมื่อได้ยินดังนั้นแม่ลออจึงสอบถามนายล้ำว่ารู้จักพ่อของตนที่ตายไปแล้วบ้างไหม พ่อของตนมีมีนิสัยใจคออย่างไร เพราะตนเองเคยเห็นพ่อแต่ในรูปถ่าย และมั่นใจว่าพ่อของตนจะต้องเป็นคนดีแน่นอน หากใครบอกว่าพ่อของตนเป็นคนไม่ดีนั้นก็คงไม่เชื่อเด็ดขาด

นายล้ำได้ยินดังนั้นก็รู้สึกละอายใจและไม่อยากลบภาพพ่อในอุดมคติที่แม่ลออคิดไว้ จึงล้มเลิกความตั้งใจที่จะเปิดเผยตัวตนที่แท้จริงกับแม่ลออ เพื่ออนาคตที่ดีของแม่ลออ นายล้ำคิดว่าตนควรเดินออกจากชีวิตของลูกไปคงจะดีกว่า ดังนั้นเมื่อแม่ลออชวนนายล้ำมารดน้ำสังข์ในงานแต่งของตน นายล้ำจึงปฏิเสธว่าต้องไปทำธุระที่พิษณุโลก แต่ได้ฝากแหวนของแม่นวลไว้เพื่อเป็นของรับไหว้ในวันแต่งงานของแม่ลออ และกำชับกับพระยาภักดีนฤนาถว่าอย่าบอกความจริงกับแม่ลออเป็นอันขาดว่าตนเป็นพ่อ และด้วยความปรารถนาดีต่อเพื่อนเก่า ก่อนจากกัน พระยาภักดีนฤนาถจึงมอบเงินให้นายล้ำไปตั้งตัวใหม่ พร้อมมอบรูปของแม่ลออไว้ให้นายล้ำดูต่างหน้า 

๑. บุพการีพร้อมจะเสียสละเพื่อลูก ทั้งนายล้ำที่แม้จะทำหน้าที่ของพ่อไม่สมบูรณ์ และไม่ได้เลี้ยงดูแม่ลออจนเติบใหญ่ แต่นายล้ำก็รักลูกมาก จึงเลือกเสียสละเดินออกมาจากชีวิตของแม่ลออเพื่อให้ลูกสาวของตนมีอนาคตที่สดใส

๒. ไม่มีความรักใดยิ่งใหญ่เท่าความรักที่บุพการีมีต่อบุตร ทั้งนายล้ำที่เป็นพ่อที่แท้จริงและพระยาภักดีนฤนาถที่เป็นพ่อบุญธรรม ต่างก็ปรารถนาดีต่อแม่ลออและอยากให้แม่ลออมีอนาคตที่สดใส

๓. ความรับผิดชอบต่อหน้าที่ ทั้งพระยาภักดีที่รับปากแม่นวลไว้ว่าจะดูแลแม่ลออ จึงเลี้ยงแม่ลอออย่างดีประหนึ่งลูกแท้ ๆ และอ้ายคำที่ปฏิบัติหน้าที่ของคนใช้เป็นอย่างดี นั่งเฝ้านายล้ำตลอดไม่ยอมลุกไปไหนก็ถือว่าเป็นการรับผิดชอบต่อหน้าที่เช่นเดียวกัน

๔. ความซื่อสัตย์สุจริตทำให้ชีวิตเจริญรุ่งเรือง ส่วนความโลภมากและการทุจริตจะทำให้ชีวิตเจอแต่ความยากลำบาก เหมือนกับพระยาภักดีนฤนาถที่ตั้งใจรับราชการอย่างสุจริตจนได้เป็นใหญ่เป็นโตในหน้าที่การงาน กลับกันกับนายล้ำที่ทุจริตจนต้องโทษอยู่หลายปี และเมื่อพ้นโทษและอยากเริ่มต้นใหม่ก็พบแต่เรื่องที่ยากลำบาก

๕. การให้โอกาสต่อผู้ที่สำนึกผิด ในท้ายที่สุด เมื่อนายล้ำสำนึกผิดจริง ๆ พระยาภักดีนฤนาถก็ให้โอกาสและสนับสนุนให้นายล้ำได้ตั้งตัวใหม่อีกครั้ง

คำศัพท์จากเรื่อง

เกล้าผม                เกล้ากระผม  เป็นคำที่ใช้ตัวพูดผู้ชาย

ขยาย                   เปิดเผย

ฉาย                    ถ่ายภาพ

ตกรก                   ตกนรก

ปอน                    ซอมซ่อ   ขัดสน

ระหาย                 กระหาย

หมดความ              ทนายความ

เสมียนบาญชี          พนักงานบัญชี

อาญาจักร              โทษ

อินัง                    เอาใจใส่ เหลียวแล

🎯 เข้าเรียนวีดีโอเนื้อหาออนไลน์/ใบงาน/แบบทดสอบหลังเรียน

ขอบคุณข้อมูลอ้างอิง จาก หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย 3 เล่ม 2 บริษัทสำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด

กลุ่มสาระภาษาไทย ตาหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551

🎯 ถัดไป